اینک به معرفی شخصیت مورد نظر می پردازیم: پرفسور میر جلال پاشازاده فرزند علی در 26 آوریل 1908 در روستای انبیل در نزدیکی شهر سراب -   اردبیل ایران چشم به جهان گشود و دوران تحصیلات ابتدائی خود را در همین شهر سپری کرد و در 28 سپتامر 1978 دار فانی را وداع گفت، وی پدربزرگ خانم دکتر مهربان علیوا (پاشازاده) همسر الهام علیف رئیس جمهور آذربایجان و پدر عارف، حافظ و نرگس پاشازاده (1) که جملگی از شخصیت های سیاسی و فرهنگی ذی نفوذ در جمهوری آذربایجان هستند می باشد.

این شخصیت ایرانی الاصل در طول حیات خود بیشتر از سی سال تحصیل و سی سال نیز به فعالیتهای تحقیقاتی و اجرائی پرداخت که ذیلا به اهم فعالیتهای وی می پردازیم:

اهم فعالیتهای تحصیلی وی عبارتند از:

-   فارغ التحصیل دانشگاه تربیت معلم شهر گنجه 1928 و اخذ مدرک فوق دیپلم

-   فارغ التحصیل دانشگاه تربیت معلم شهر قازان (2)    1932 و اخذ مدرک لیسانس

-   فارغ التحصیل انستیتو علمی، تحقیقاتی آذربایجان 1936 و اخذ مدرک فوق لیسانس

-   فارغ التحصیل دانشگاه تربیت معلم لنین 1938 و اخذ مدرک نامزدی علوم (مدرکی بین دکترا و فوق لیسانس که در سیستم آموزش عالی شوروی سابق وجود داشته)

-    فارغ التحصیل دانشگاه تربیت معلم باکو 1940 و اخذ مدرک دکترای علوم فیلولوژی ( موضوع رساله ایشان ویزگیهای شعر ملا محمد فضولی شاعر و فیلسوف پر آوازه   بوده است )

-   فارغ التحصیل دانشگاه دولتی باکو 1947 و اخذ مدرک فوق دکترای علوم فیلولوژی ( موضوع رساله ایشان مکاتب ادبی در آذربایجان بوده است.)

اهم فعالیتهای سیاسی و اجرائی :

عضو سازمان جوانان کمونیست گنجه 1924،  رئیس بخش دانشجویی و رئیس بخش سندیکاهای صنفی دانشجویان دانشگاه تربیت معلم گنجه 1926 – 27، مدیر مدرسه بخش گده بیک 1928، مدیر مدرسه گنجه 1929، کارمند علمی بخش علوم انسانی دفتر نمایندگی آکادمی علوم شوروی در باکو 1933، رئیس بخش ادبیات آذربایجان در قرن20 در انستیتو نظامی گنجوی 1935، عضویت در حزب کمونیست شوروی 1944، رئیس بخش ادبیات شوروی در انستیتو ادبیات و زبان آکادمی علوم شوروی 1960 – 1944، پرفسور دانشگاه دولتی آذربایجان 1948، رئیس کرسی ادبیات آذربایجان در دانشگاه دولتی باکو 1978 – 1961

اهم فعالیتهای علمی و پژوهشی :

تالیف کتابهای هایی داستانی از قبیل : در مسیرهای سالم 1932، قامت 1935، دزد مزرعه 1937، اشتهای آخوند 1938، مشتلق 1938، چشمت روشن 1939،  الیاس، اسرافیل، شربت و حکایت وطن 1942، زخمهای میهن 1943، وطن 1944، حکایت زندگی 1945، سایه سرو 1951، قصه های ساده 1955، خواب و باد 1956، فلسفه انسانی (55 قصه 1961 )، خاطرات ( 24 قصه 1962)،  دختر گل پرور 1965، شفق (27 قصه 1972)، برادران اسلحه (42 قصه 1974)

رمانها:

کوهها به صدا در آمدند (11 قصه 1978)، مرده ای که زنده شد (50 رمان و قصه 1978)،  همسالان (15 رمان )، لیاقت (10 قصه 1984)،  شهر تازه (رمان 1951)،  همسالان من (5 دوره از 1948 تا 1964)،  راهمان به کجاست ؟ 1968،   مانیفست جوان (9 دوره 1949 – 1940 )،  کتاب باز (سه دوره 1987 – 1957)

چاپ آثار برگزیده :

140 اثر 1956 یک جلد ، 40 قصه 1975 دو جلد، 44 قصه 1967 چهار جلد، 2 جلد 1967،  43 قصه 1968 سه جلد، 41 قصه 1968 چهار جلد،  20 قصه 1986 دو جلد،  44 قصه 1987دو جلد .

دیگر آثار علمی وی عبارتند از:

 ویژگیهای شعر فضولی 1940،  مانیفست شعر نو 1965، خنده مانند سلاحی بدیع 1961،  ادبیات آذربایجان در قرن بیستم 1969،  مبانی ادبیات شناسی 1982،  شخصیتهای کلاسیک و معاصر 1973،  هنر فضولی 1940،  مکتبهای ادبی آذربایجان در سالهای (1917 – 1908)

ترجمه های میر جلال پاشازاده :

شعر مارش حابل زن مایاکوفسکی 1927 (از روسی به آذری)

شعر دریای کاسپین سروده باتین شاعر ازبکی 1930 (از اربکی به آذری)

دیوان هفت پیکر نظامی گنجوی 1935 (از فارسی به آذری)

در مجموع می توان گفت پرفسور میرجلال پاشازاده در طول حیات پویای خود 65 کتاب به زبان آذری، شامل 6 رمان، 32 مقاله،  20 داستان، 10 اثر علمی و 664 مقاله کوتاه به یادگار گذاشت و بسیاری از آثار وی به سایر زبانها، از جمله فارسی، روسی، ازبکی، ارمنی و ترکی بچاپ رسید و برخی از آثار وی در نشریات سایر کشورها نیز منتشر شد. وی در طول این مدت در چندین کنفرانس علمی شرکت نمود،  چندین مدال افتخار دریافت کرد و استاد راهنمای بیش از 40 نفر دانشجوکه در مقطع دکتری تحصیل می کردند را بر عهده گرفت . تا کنون بیش از یکصد مقاله توسط نویسندگان آذری و روسی در خصوص شخصیت علمی وی به رشته تحریر در آمده و منتشر شده است.

از مهمترین مدالهای افتخار که به ایشان اهداء شده است می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

-    مدال دفاع از قفقاز و قهرمان فعال، به مناسبت 220 مین سالگرد تاسیس آکادمی علوم شوروی 1945

-    مدال شرافت در دومین همایش نویسندگان اتحاد جماهیر شوروی1954

-    مدال شخصیت پیشرو در زمینه ارشاد به مناسبت پنجاهمین سالگرد تولد وی 1958

-    مدال قهرمان فعال، در سومین همایش نویسندگان اتحاد جماهیر شوروی 1960

-    مدال پرچم قرمز کار،  در چهارمین همایش نویسندگان اتحاد جماهیر شوروی 1967

-    مدال انقلاب اکتبر 1978

امید است این مقاله بعنوان شروعی موثر در جهت معرفی سرمایه های مشترک معنوی دو کشور از سوی علاقمندان به مناسبات فی مابین باشد و فرهیختگان، نویسندگان، هنرمندان دو کشور به سهم خویش در این راستا گام بردارند و از این طریق نسبت به تشکیل انجمن های دوستی تخصصی در جهت تقویت، تعمیق و تحکیم مناسبات همه جانبه مردمی دو کشور مبادرت نمایند.

پاورقی :

(1)    عارف پاشازاده، رئیس دانشگاه نیروی هوایی جمهوری آذربایجان و از شخصیتهای ذی نفوذ این کشور است وی پدر خانم رئیس جمهور آذربایجان (الهام علیف) است. حافظ پاشازاده، معاون وزیر امور خارجه و رئیس آکادمی دیپلماتیک جمهوری آذربایجان است که قریب 12 سال سفیر این کشور در ایالات متحد آمریکا بوده است ایشان عموی خانم دکتر مهربان علی اوا می باشد.. نرگس پاشازاده، رئیس دانشگاه روسی در باکو است. ایشان خواهر مهربان خانم علی اوا می باشد.

(2)    گازان یا قازان پایتخت جمهوری خود مختار تاتارستان فداسیون روسیه است که دارای جمعیتی مسلمان و یکی از شهرهای مهم این کشور که به لحاظ صنعتی می باشد. سید محمد خاتمی رئیس جمهور وقت کشورمان در اسفند سال 1379 در سفر رسمی به روسیه از این شهر نیز بازدید و با   آقای شامیین رئیس جمهوری تاتارستان  که از شخصیتهای مطرح و ذی نفوذ تاتار می باشددیدار و گفتگو نمود بخشی از تجهیزات مربوط به نیروگاه اتمی بوشهر در این شهر ساخته می شود که آقای خاتمی از کارخانه مورد نظر نیز بازدید  نمود . ایشان در جریان سفر با حضور در مسجد قازان و اقامه نماز به (امامت آقای خاتمی ) با تعدادی از علمای تاتار و اقشار مختلف مردم نیز دیدار و گفتگو کرد . خاتمی اولین رئیس جمهور ی اسلامی ایران است که از تاتارستان دیدار نموده است . نگارنده نیز افتخار حضور در هیئت همراه جناب آقای خاتمی را داشته است.

(3)     خانم دکتر مهربان علییوا همسر رئیس جمهور آذربایجان و رئیس موسسه حیدر علی اف در باکو می باشد.

(4)     گده بیک شهری در آذربایجان است.

(*)      این مقاله در روزنامه اعتماد ملی به چاپ رسیده است.